دهمین و آخرین جلسه از مباحث ترکی هنر است را اختصاص داده ام به نظر 10 نفر از بزرگان غیرترک در مورد زبان ترکی. سخن را مزین می کنم به حدیث زیبایی از پیامبر اعظم محمد مصطفی (سلام خداوند بر او و خاندانش باد) که درباره زبان ترکی و قوم ترک سخن زیبایی فرموده اند:

دیدگاه اول: پیامبر اسلام حضرت محمد مصطفی (ص)

“تعلموا لسان الترك فان لهم ملكا طوالا”.

یعنی زبان ترکی را یاد بگیرید چراکه ترکان حکومت درازی خواهند داشت.

دیدگاه دوم: من مولر (Man Muller)  

“زمانیکه ما زبان ترکی را با دقت و موشکافانه می آموزیم با معجزه ای روبرو می شویم که خرد انسانی در عرصه زبان آنرا آفریده است“.

دیدگاه سوم: هرمن ومبری (Herman Vambery) 

“جایگاه زبان ترکی از نظر زیبایی و کمال ، بالاتر از زبان عربی است“.

هرمن ومبری باز می گوید: “گويا زبان ترکی از طرف زبانشناسان زبده اي ساخته و پرداخته شده سپس جهت استفاده در اختيار آنان قرار گرفته است. ابزار گرامري زبان ترکي چنان منظم و قانونمند، چنان کامل ميباشد که اين تصور را به ذهن متبادر مي نمايد که شايد بنا به رهنمود يک فرهنگستان، از سوي زبانشناسان خبره ساخته و پرداخته جهت استفاده ارائه شده باشد”.  

و باز همین ترکی پژوه است که در قرن نوزده وامبری منطقه پراکندگی زبان ترکی را در اثناء سفرش دیده و می گوید: “در صورتی که فردی از بالکان تا منچوری سفر کند ، اگر زبان ترکی را بداند این مسافرت را به راحت ترین صورت انجام خواهد داد؛ چون که در این جغرافیا رایجترین زبان ، زبان ترکی است”.

دیدگاه چهارم: خانم نیکیتا هایدن زبانشناس نامی آلمانی و عضو مؤسسه اروپائی یوروتوم

“انسان در آنزمان قادر به خلق چنین زبانی نبوده ، یا موجودات فضائی این زبان را خلق کرده اند و یا خداوند به پیامبران خود ، این عالیترین کلام ارتباطی را هدیه کرده است“.

دیدگاه پنجم: جان پری (John Perry)، مورخ نامی

“همانگونه که زبان عربی بعنوان زبان مبلغین اسلام تأثیر زیادی روی فارسی داشته است، پس تعجب آور نیست که زبان ترکی بعنوان زبان مبلغین شیعه ، تأثیر ژرفی در فارسی داشته باشد“.

دیدگاه ششم: گزارش سال 2002 مؤسسه A.M.T تحت مدیریت برجسته ترین زبانشناسان اروپا و   آمریکا

20% واژگان انگلیسی ، 40%   واژگان ایتالیائی ، 17% واژگان آلمانی و 10% از واژگان فرانسوی از زبان   ترکی برگرفته شده اند.   

دیدگاه هفتم: علي پاشا صالح حقوقدان و نویسنده نامی کرد زبان

“طايفه‌هايي كه مدنيت سومرها و هيت‌ها را بوجود آورده‌اند، ترك بوده‌اند و اولين زباني كه بشريت به آن تكلم كرده‌، تركي بوده است و بسياري از ريشه‌هاي كلمات زبانهاي دنیا ، تركي است”

دیدگاه هشتم: آبرت سورل (Albert Sorel)، مورخ فرانسوي

در دنيا دو مجهول وجود دارد. يكي قطب ها ، ديگري ترك ها.

دیدگاه نهم: فريتز هومل، سومر شناس آلماني

هومل ابتدا زبان سومري را از زبانهاي آلتايي شمرد و در 1884 با قیاس لغات سومري و تركي موفق شد با کمک 350 لغت اصیل ترکی موجود در سومری، جملات باقی مانده از سومریان را ترجمه کند و ادعا کند که: شاخه اي از اجداد باستاني اقوام ترك در 7000 سال پیش از وطن خود واقع در اسياي مركزي حركت كرده و به بین النهرین آمده و سومریان را پديد آورده اند. آثار بازمانده از زبان سومري نشان ميدهند كه زبان تركي در آن هزاره وجود داشته است. 

دیدگاه دهم: هرودوت مورخ يوناني در 2500 سال قبل

ساسپرها كه در اطراف رود ارس مي‌زيستند(3500 سال پیش)، ترك زبان بوده اند.

سلسله مباحث ترکی هنر است: