خانه » آشنایی با شهرستان میانه (قسمت 20 از 30):امام جمعه های تاریخ شهرستان میانه

آشنایی با شهرستان میانه (قسمت 20 از 30):امام جمعه های تاریخ شهرستان میانه

پیش از معرفی امام جمعه های میانه، ابتدا تعریفی از امام جمعه در طول تاریخ داشته باشیم:

حکومت صفوی به تقلید از حکومت عثمانی، با انتخاب و انتصاب امام جمعه در شهرهای بزرگ، نخستین نمازجمعه ها را بصورت ملی در ایران برگزار کرد. آن زمان، امام جمعه را شیخ الاسلام می گفتند. اصلاً شیخ الاسلام مقامی فراتر از امام جمعه بود و برگزاری نمازجمعه تنها یک وظیفه از شیخ الاسلام بود درحالیکه او وظایف دیگری مانند قضاوت، عقد ازدواج و طلاق و … را نیز عهده دار بود. مقام او توسط حکومت تنفیذ می شد و قدرت او در ایالتها و استانها، شاید قدرت شاه در آن منطقه بود. در زمان صفوی شیخ الاسلام های نامداری مانند شیخ بهایی، میرداماد، سبزواری و محمدباقر مجلسی این عنوان را از جانب شاهان صفوی عهده دار بودند. مقام شیخ الاسلامی تا ابتدای حکومت پهلوی بصورت کژدار و مریز ادامه داشت و در دوره پهلوی خصوصاً پهلوی ثانی، به امام جمعه تبدیل و معروف شد. مقام شیخ الاسلامی مخصوص شهرهای بزرگ بود و هنوز بنده سندی ندارم که آیا میانه صاحب شیخ الاسلام بوده یا نه، اما مقام امامت جمعه در زمان پهلوی شامل بسیاری از شهرها منجمله میانه می شد. پس از برپایی جمهوری اسلامی، منصب امامت جمعه همچنان حکومتی و زیر نظر یک شورا یا ستاد فعالیت کرد هرچند تقریباً تمام استانها دارای نماینده ولی فقیهِ منصوب رهبری شدند که شاید می توان آنان را با مقام شیخ الاسلامی تطبیق تقریبی داد. امامان جمعه در ادوار سابق، مبلغ و مروّج حکومتها بودند و حقوق دریافت می کردند تا حکومت را تبلیغ کنند. مشکلات مردم ربطی به آنها نداشت و رابط مردم و حکومت نبودند.

شیخ الاسلام های میانه در دوران صفوی و قاجاری:

تنها سندی که در مورد شیخ الاسلام های میانه یافته ام، همان نسب نامه مؤتمن الملک انصاری است که در کتابخانه ملی موجود است. در آن نسب نامه اشاره شده است که اجداد انصاریهای روستای ایشلق میانه، سلسله بر سلسله مقام شیخ الاسلامی آذربایجان را از زمان صفویه برعهده داشته اند. خاندان انصاری جزو اسرار میانه هستند. چطوری از یک روستای کوچک میانه، مردان بلندی در سیاست و ادب و اقتصاد و … برمی خیزند؟ چطور یک سوم عمر وزارت امورخارجه را تا پیش از انقلاب اسلامی سه وزیر ایشلقی وزارت می کنند؟ چطور شاعران و ادیبان و نویسندگان بزرگی در حد عاجز و نثار در تاریخ می پرورند؟ چطور این معما را حل کنیم که سلسله نسب آنها به خواجه عبدالله انصاری ،عارف نامی، می رسد؟ سرسلسله آنها در آذربایجان یعنی مولانا خواجه حمدلله انصاری، مرشد معروف عصر صفوی و از مریدان شیخ صفی الدین اردبیلی، که بود که شاه صفوی آنچنان به او ارادت داشت؟ بابا رکن الدین انصاری که بود؟ میرزا سلیمان شیخ الاسلام از اجداد مؤتمن الملک انصاری که بود که مقام شیخ الاسلامی آذربایجان را برعهده داشت و نوادگان او نیز بارها مقام شیخ الاسلامی آذربایجان بزرگ را برعهده داشتند؟ یکی دیگر از معماهای میانه، طایفه ی شیخ الاسلامی های میانه هستند. واقعاً اینهمه نام خانوادگی شیخ الاسلامی بی دلیل است؟ کُنه این شهرت به کجا می رسد؟ آیا اجداد اینان دارای مقام شیخ الاسلامی در آذربایجان یا جایی دیگر بودند؟

امامان جمعه میانه در حکومت پهلوی:

پهلوی دوم، از سال 1324 رسماً برای شهرهای مهم امام جمعه منصوب کرد. برای پایتخت، یکی از اساتید مطرح رشته حقوق کشور یعنی دکتر سیدحسن امامی را منصوب کرد که دروس حوزوی را در نجف و رشته حقوق را تا مقطع دکترا در دانشگاه لوزان سوئیس تحصیل کرده بود. استاد حقوق دانشگاه تهران و مؤلف کتب تخصصی حقوق بود و شاگردان برجسته ای مانند پروفسور کاتوزیان و مهدی شهیدی تربیت کرد. او تا سال 57 این عنوان را برعهده داشت.

در میانه نیز آیت الله میرستار محمدی فرزند میرفتاح، متولد 1289 شمسی در شهر میانه، درس آموخته حوزه های زنجان و قم به سمت امام جمعه میانه منصوب گردید. محمدی، تولیت امامزاده اسماعیل (س) را نیز عهده دار بود لیکن آنگونه که حجه الاسلام والمسلمین حاج مرتضی اشراقی که ذهنشان یک دایره المعارف از اتفاقات نیم قرن اخیر است، نقل می کنند، امام جمعه های شهرها از جمله میانه، نمازجمعه برگزار نمی کردند و فقط عنوان آن را داشتند. عبدالستار میرستار محمدی کتابخانه بزرگی در مسجد جامع راه اندازی کرد. وی در سال 1379 و در 90 سالگی درگذشت و در آستان همان امامزاده اسماعیل بن محمد (س) به خاک سپرده شد.

 

امامان جمعه حکومت جمهوری اسلامی:

پس از انقلاب اسلامی، نه شهرستان ها که همه بخش ها، صاحب امام جمعه شدند. آیت الله میرستار محمدی مورد بی مهری و شاید توهین تندروهای انقلابی قرار گرفت و به قهر، میانه را به قصد قم ترک کرد. آن تندروهای تازه به نهضت پیوسته، غافل بودند از اینکه مرحوم میرستار محمدی، همواره فردی مردمی بوده و درب منزلش برای همه باز بود و در شکل گیری انقلاب نیز نقش بسیار مثبتی داشت. آیت الله محمدی به فاصله یک ماه با حکم ولایی و دستور امام خمینی به زادگاه خود بازگشت که همین حکم، اخطاری به تندروهای جوان و خام بود تا ره به خطا نبرند.

در میانه ابتدا آیت الله العظمی شریعتمداری که از پیش از انقلاب، مرجعیت منطقه را داشت، مجدداً مقام امامت جمعه آیت الله میرستار محمدی را تنفیذ و تمدید کرد و در مهر ماه 1358 طی نامه ای، ایشان را به برگزاری نمازجمعه در میانه سفارش می کنند (به نقل از کتاب انقلاب اسلامی در میانه اثر محقق گرانسنگ عبدالرحیم اباذری) لیکن نه ایشان از قدیم چنین نمازجمعه ای برگزار می کرد و نه مردم دوست داشتند با امام جمعه منصوب پهلوی نمازجمعه بگزارند، لذا پس از چندی، آیت الله شیخ هادی نیّری را به عنوان امام جمعه میانه منصوب کرد. موضوع اخیر را تنها حاج آقا اشراقی ادعا کرده اند و در هیچ جایی به چنین انتصابی استناد نشده است.

در آذرماه 1359، پس از ارسال طومار جمعی از مردم میانه، روحانی انقلابی میانه، حجه الاسلام والمسلمین میرسجاد حججی، از طرف ستاد ائمه جمعه و جماعات، به سمت امامت جمعه میانه منصوب گردید و نخستین نمازجمعه انقلابی میانه در هفته نخست آذرماه 1359 در مسجد جامع برپا گردید. حججی، همزمان با سمت خطیر امامت جمعه، 2 بار به عنوان نماینده مردم میانه وارد مجلس اول و سوم شد. آن زمان منع قانونی برای تصدی این دو منصب وجود نداشت لیکن در دور چهارم مجلس، این قانون باعث استعفای ایشان از سمت امامت جمعه میانه شد، هرچند موفق به کسب اعتماد مردم میانه هم نشد و هم از این ماند، هم از آن. حججی 7 سال امامت جمعه میانه را برعهده داشت. ایشان متولد 1307 در شهر میانه بوده و اکنون در 91 سالگی ساکن قم هستند.

پس از حجه الاسلام والمسلمین میرسجاد حججی، آیت الله علی ارومیان، از تیرماه 1367 به سمت امامت جمعه میانه منصوب گردید. ایشان متولد 1311 در شهر مراغه، با 17 سال تحصیل علوم حوزوی در نجف و سابقه دو دوره نمایندگی مردم مراغه در مجلس شورای اسلامی بوده و دارای تالیفاتی بودند و همزمان با امامت جمعه میانه و بعد از آن نیز، دو بار، به عنوان نماینده مجلس خبرگان رهبری از استان آذربایجان شرقی انتخاب گردید. ارومیان پس از سه و نیم سال امامت جمعه، از آذرماه سال 1370 برای حضور در انتخابات مجلس از حوزه مراغه، از سمت خود استعفا داد ولی رأی مردم مراغه را نیز کسب نکرد. بعد از آن، علاوه بر یک دور حضور در مجلس خبرگان برای بار دوم، در واحد استفتائات دفتر رهبری به فعالیت پرداخت و اکنون در 87 سالگی همچنان امام جماعت مسجد موسی بن کاظم (ع) تهران را عهده دار است. سوابق و مناصب و حتی موقعیت علمی آیت الله ارومیان، بیش از تمام امامان جمعه میانه بوده است.

با استعفای حاج آقا ارومیان و عدم معرفی امام جمعه جدید و بلاتکلیفی مردم، مرحوم حجه الاسلام والمسلمین عبداللهی که از قدیم امام جماعت مسجد جامع را منهای نمازجمعه برگزار می کرد، به مدت 3 سال به جای نمازجمعه، نمازجماعت ظهر و عصر را مانند روزهای دیگر برپا کرد که جزو موارد خاص و جالب تاریخی میانه است اما به هرحال مرحوم عبداللهی، فقیه بسیار استوار و محبوبی بود و نمازجماعات ایشان همواره مملو از جمعیت بود. وی متولد 1305 در روستای ایشلق بود و در شهریور 1383 درگذشت.

شیخ رفعت الله حامدی در سال 1373 با وقفه 3 ساله در برگزاری نمازجمعه، به عنوان امام جمعه میانه معرفی شد. ایشان متولد سال 1320 و نوه ملا مرادعلی گرمرودی بود. علوم حوزوی را بدواً در میانه و ختماً در قم تحصیل کرده بود. مرحوم حامدی پیش از میانه، 1 سال امامت جمعه جلفا و 5 سال امامت جمعه مرودشت را عهده دار بود و به مدت 12 سال امامت جمعه میانه را برعهده گرفت تا در نهایت در روز 23 بهمن 1385 در منزل خود توسط فردی روانپریش جان خود را از دست داد. جد ایشان مراد گرمرودی، از علمای شناخته شده میانه بوده است.

پس از درگذشت مرحوم حامدی، نزدیک به شش ماه میانه فاقد امام جمعه بود تا در تیرماه 1386 حجه الاسلام والمسلمین نورپور به سمت امامت جمعه میانه منصوب شد. ظاهراً وی تمایلی به حضور در میانه نداشت چراکه بعد از چند هفته، در تریبون آخر با لحنی عتاب انگیز و خطاب آلود، مردم و مسئولین میانه را مورد هجمه و حمله قرار داد و رفت. او تا ماه گذشته امامت جمعه آذرشهر تبریز را برعهده داشت و اکنون امامت جمعه یک بخش از حوالی رباط کریم تهران را برعهده گرفته است.

به فاصله یک تا دو ماه پس از رفتن عجیب و غیرمنتظره نورپور، فرزند مرحوم حامدی به نام محمدرضا حامدی متولد سال 1349 در شهر قم، مسئولیت امامت جمعه میانه را برعهده گرفت. پیش از ورود ایشان به میانه همه توانستند پیش بینی کنند که پذیرش چنین مسئولیتی برای شهر و حتی منزلی که پدر ایشان آنگونه ناجوانمردانه جان خود را از دست داده است، برای هر انسانی سخت و در حد محال است. لیکن آقای حامدیِ پسر هیچگاه از این نظر گلایه ای نکرد و همچنان در همان منزل پدری، درِ خود را برای انجام امور مردم باز گذاشت. از آبان 1386 تا بهمن 1395 به مدت بیش از 9 سال، امامت جمعه میانه را برعهده داشت و آشنایان به تاریخ معاصر و اختلافات شدید امامان جمعه میانه با سپاه یا نماینده یا امام جمعه قبلی یا فرماندار، می توانند قضاوت کنند که دوره حامدیِ پسر، آرامترین و متحدترین دوران میانه بود چراکه خود ایشان شخصیتی ممتاز و با دانش بود.

به هر حال تعهد 2 ساله ایشان در قبول این مسئولیت، تبدیل به 9 سال شده بود و پس از سالها اعتراض مبنی بر کناره گیری از این سمت و تمرکز روی مدیریت آموزش حوزه های علمیه، در بهمن ماه 1395، جای خود را به شیخ عبدالله محمدی داد.

حجه الاسلام والمسلمین شیخ عبدالله محمدی، متولد 1343 در تکاب، از بهمن 1395 عهده دار امامت جمعه شهرستان میانه شد. در سال 1362 وارد حوزه علمیه ولیعصر تهران و در سال 1366 وارد حوزه علمیه قم شده بود. بارها در دفاع مقدس در جبهه ها حضور داشته است. پیشتر امامت جمعه شهرستان تکاب را به مدت چهار و نیم سال در کارنامه خود داشت.

تحقیق از: محمدصادق نائبی

5 1 رای
رأی دهی به مقاله
اشتراک در
اطلاع از
guest

1 دیدگاه
قدیمی‌ترین
تازه‌ترین بیشترین رأی
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها
محمدی بالسینی
محمدی بالسینی
3 سال قبل

باسلام و تشکر فراوان از مطالبتون.التماس دعا یاعلی